Introductie
Ik vond dit artikel, wat ik jaren geleden, toen ik net begonnen was met de tango, heb geschreven. Het is destijds gepubliceerd in het tango-maandblad van Nederland. Ik vond het wel grappig om weer eens te lezen waar ik ook al weer vandaan ben gekomen. Het is geschreven in de tijd dat heel veel vrouwen binnen de tango enorm gefrustreerd waren omdat ze het gevoel hadden alleen maar “te moeten volgen” in deze dans. Er was toen een sterke tendens onder hen om tijdens het dansen het stuur over te nemen van de man, waarmee ze in mijn ogen hun manipulatieve vaardigheden aan het cultiveren waren, in plaats van zich te verdiepen in hun vrouwelijke kracht. Gelukkig zijn we hier binnen de tango aardig van terug gekomen, en ik denk in de dans vooruitlopend op een ontwikkeling waar veel vrouwen naar op zoek zijn in hun leven, in hun werk, en in hun verhouding met mannen!
Artikel: Het was januari 2001…
Toen een goeie danser eens uit enthousiasme tegen me zei dat het wel leek of ik zijn gedachten kon lezen, dacht ik dat ik me gevleid zou voelen, maar ik kreeg argwaan. Dit is een van de momenten geweest waarop mijn onderzoek, gericht op de kwaliteit van de vrouw in de tango, een belangrijke impuls kreeg. Als ik werkelijk gedachten zou kunnen lezen hoe kan het dan zijn dat ik me vlak na het dansen al nauwelijks meer herinnerde wat er allemaal gebeurd was in die dans? Er moest een manier zijn om de ervaring van het dansen te herinneren en te blijven voelen in het lichaam. Ik vond dat ik daar naar op zoek moest gaan in de tango. Wanneer je iets met heel je wezen ervaart vergeet je het nooit meer. Zo’n ervaring zet zich als het ware vast in je lichaam en gaat deel uit maken van wie je bent.
Een ander belangrijk punt waardoor ik de bereidheid vond om alles op te geven wat ik dacht te kunnen in de tango, bracht Gisela Graef Marino tijdens het interview dat we met haar en Sergio Molini hadden * ter sprake. Ze zei dat vrouwen de neiging hebben alles te willen oplossen, en zeker de problemen van de man. Ik had me zelden zo aangesproken gevoeld als toen. Ik begon me te realiseren dat scherpzinnigheid, “gedachten lezen”, gewiekstheid in de tango van de vrouw wel eens konden duiden op te weinig vertrouwen in het eigen lichamelijke gevoel, en het letterlijk en figuurlijk weglopen voor de eigen vrouwelijke kwaliteit. In plaats van rustig, geconcentreerd de impuls van de man afwachten en actief niet op de bewegingen vooruitlopen, zijn we geneigd alles tegemoet te komen omdat we het liefst al van tevoren weten wat er gaat gebeuren om dan alles in goede banen te leiden.
Dit zogenaamde gedachten lezen is voor mij niet het ideaal. Het is een beetje alsof je als een radio afgesteld bent op een bepaalde golflengte. De muziek, de verhalen, het nieuws, en de reclame komen binnen en klinken weer naar buiten zonder dat je er werkelijk bij betrokken bent en invloed op hebt. Zo gaat het een beetje met de vrouw in de tango die “goed volgt”. Trouwens, voor de man is een “gedachten lezende” vrouw, of liever: een vrouw die zijn vaste bewegingspatronen door heeft, en daar weer automatisch mee meebeweegt, ook niet alles. In dit geval wordt de dans teveel gedanst vanuit het hoofd en de fantasie. En dan niet gestuurd door het creatieve denken maar door automatisme. In ons wordt op deze manier de automatische piloot getraind. Deze is, in mijn ogen, de grootste vijand van de tango. Mechanisch functioneert het misschien feilloos en we kunnen zelfs denken dat we er emotioneel bij betrokken zijn, maar ons gevoel, onze lichamelijke gewaarwording, sleutels tot sensualiteit en sensibiliteit blijven teveel buiten spel.
Er zijn bepaalde bewegingen van een vrouw die hier, in Europa, veelvuldig voorkomen in de tango en in Argentinië nauwelijks of nooit. Zoals het snel even wisselen van voet zonder dat hij het merkt. Zo, en op vele andere slimme maniertjes, worden onze mannen uit de wind gehouden. Het begint al bij het begin, in de beginners klas. Hij staart naar zijn voeten alsof hij zich afvraagt hoe het toch komt dat deze bewegen en zij denkt: snapt hij het nou nog niet, en legt hem liefdevol doch dringend uit wat de passen zijn.
Wat zijn passen zijn. De stappen die hij moet nemen vanuit zichzelf en vanuit de voeling die hij met haar heeft. Zij moet beseffen dat ze hem zo niet helpt omdat hij zo niet leert leiden. Buiten het feit dat haar verwachting hem zo onzeker kan maken dat hij opgejaagd raakt , kan ze haar tijd wel beter gebruiken door actief te laten voelen waar ze staat en te laten voelen wat zijn beweging bij haar teweeg brengt. En hier kan een man wat mee en dan pas kan hij wat proberen. Wanneer de vrouw in de tango in staat is elk verlangen om in te grijpen (bijvoorbeeld door het automatisch draaien zonder dat hij een draai leidt), beslissingen te nemen, bewust of niet, weet te beheersen en om te zetten in concentratie in het gevoel, begint hij te voelen wat de bewegingsmogelijkheden zijn. Hij begint de diepte en de tijd van een beweging te voelen. Hij krijgt voeling met wie hij te maken heeft, met wie hij danst . Wat kan hij dan nog fout doen? Hij kan gaan uitvinden en zij heeft geen “verkeerd” been meer.
Ze staat waar ze staat. Op deze manier heeft zij een enorme invloed op de beweging. Haar manier van invloed hebben op het verloop van de dans is volkomen anders dan de zijne, misschien zelfs wel omgekeerd. De vrouw verliest gauw haar integriteit wanneer ze macht probeert te krijgen door de leiding even over te nemen. Zij hoeft dit niet te doen als ze zich realiseert wat haar vrouwelijke kracht, haar kwaliteit is. Tango biedt de ideale mogelijkheid om deze kracht te ontdekken, te onderzoeken, en te ontwikkelen.
Emancipatie betekent volgens mij niet dat vrouwen hetzelfde moeten gaan doen als de mannen maar dan “met een rokje aan”. Het is typisch mannelijk om zich naar buiten toe sterk te profileren. En zij die zich naar buiten toe sterk profileert is vaak gevangen in de strategie van de man ook al profileert zij haar vrouwelijkheid. Een vrouw hoeft de macht niet te veroveren: zij oefent invloed uit. Niet door zich te profileren maar juist door haar ontvankelijkheid, en gevoeligheid te gebruiken voor het verwerken van hetgeen gebeurt. In ieder geval haar rust en integriteit bewaren om dingen eerst door zich heen te laten gaan. Vaak ontwikkelen de dingen zich dan juist gunstig. Het moge duidelijk zijn dat dit niets te maken heeft met passiviteit: alles maar laten gebeuren en we zien het wel. Nee, het is een grote activiteit die zich voornamelijk in het innerlijk afspeelt. Het gevoel speelt hierin een belangrijke rol. Gevoel is tastbaar en concreet voor het lichaam met zijn eigen intelligentie en herinnering. Als we dansen speelt het lichaam, het gevoel een hoofdrol, en het lijkt soms wel of ons hoofd “het centrum van het denken” het maar moeilijk kan verkroppen dat dat zo is. Vaak, zonder dat we er erg in hebben, neemt het hoofd de leiding weer via een sluiproute over. We denken dan dat we voelen.
Het tegenstrijdige is dat we helder moeten nadenken over hoe we de dingen doen, wanneer we willen leren dansen met veel gevoel, met een aandachtig en gevoelig lichaam. In het begin kost het echt veel moeite om de aandacht bij het gevoel te houden. Ik heb ervaren dat we, door het doen van bepaalde technische oefeningen,de kanalen van ons gevoel kunnen openen. De basis daarvan is het vrij staan in de as. Een levendig gevoel van verticaliteit. Het is geen houding die je aan kan nemen, maar het moet groeien vanuit het contact met de grond. Tijdens het dansen blijft dit contact open en dynamisch, de houding is geen moment statisch en vanzelfsprekend, maar komt voort uit een constante stroom van gevoel en aandacht. Alleen wanneer de as er is en functioneert, zijn we in staat een open verbinding te hebben met onze partner zodat we zijn beweging helder ontvangen. Als zij niet goed in haar as staat is er te veel spanning in de omhelzing. Er kan dan geen gevoel, of beweging, of energie door de armen stromen. Je danst dan tegen elkaar en niet met elkaar. Er is geen tastbare uitwisseling van energie en je hebt geen subtiel contact met elkaar.
De beweging van de man wordt via de vrouw geaard en komt tot uiting in haar en (vervolgens!) in zichzelf. Dat wil zeggen dat zijn bewegingen een gevolg zijn van het ergens heen leiden van de vrouw. Als hij open staat voor haar en voelt wie zij is zal hij de dingen leiden die al in haar lichaam zitten. Het is dan haar specifieke kwaliteit die tot uiting komt zonder dat zij zich hoeft te profileren en ze kan haar vrouwelijke integriteit behouden. Leiden en volgen lossen in elkaar op. Als man en vrouw in de tango op deze manier samenwerken ziet het er ook mooi uit zonder dat ze daar op uit zijn. Een leeuwin in actie is esthetisch perfect zonder dat ze in een spiegel bezig is om te kijken of ze wel mooie lijnen heeft in haar beweging.